მაგანა | ზვიად კვარაცხელია
ეზო-კარს მაინც განახებთ, ზამთარშია ასე გაღლეტილი და შიშველი, შემოდგომაზე უნდა ჩამოხვიდეთ, ავ თვალს არ ენახვება-მეთქი, მაგრამ დამიშალეს, სიფრთხილეა საჭირო, შენ მეტმა არავინ უნდა გაიგოს, აქ რომ ვართო. უპატივცემოთ მეშარე, მგზავრი არ გამიშვია-თქო, არ დავიხიე უკან. გამაჩუმეს: შენთვის აჯობებს, თუ არ იტრაბახებ, პატივცემა მერეც მოესწრება, ახლა ჩუმად ყოფნა გერჩივნოსო.
ოჯახობას შევუძახე, – დატრიალდი, შე ქალო, ამხელა კაცი გვესტუმრა და თავი არ შევირცხვინოთ, ხო იცი, ქალაქელებს წესრიგი უყვართ, დროზე გაამზადე, არაფერი დაგენანოს-თქვა.
ნუ შეწუხდებითო, – მაშინ ამოიღო ხმა იმან, მშვიდად თქვა, მორიდებულად.
– რას ბრძანებთ, პატენი, – მივეჭერი ჩემი მასპინძლობით გულმოცემული, – ამოდენა გზა გამოიაროთ და სუფრის გაშლა დამენანოს?! სადაური კაცობაა, გლეხი კი ვარ, მაგრამ ასეთები მესმის, არ შემეშლება.
გაეღიმათ. გარეთ გამოვედი, გადახურულში შეშა მქონდა დაპობილი, გამხმარი, შემოვზიდე, რისი აღებაც შევძელი. გათბა ფეჩი. ცოტა ჩამოცხა კიდეც.
ხმას არ იღებდა არავინ, ეტყობა დაღლილი და ღამენათევი იყვნენ, მაინც ვაჟკაცურად ეჭირათ თავი.
ერთი რაღაც მშურს ხოლმე კაცის – ფიქრი რომ შეუძლია. ჩვენები ლაყბობით შეგაწუხებენ, თავის გაჭირვებას მოგახვევენ და თვითონ მსუბუქად არიან მერე, დაცარიელებული, შენ კიდე უნდა ზიდო მაგათი ნაგრძნობი და ნალაპარაკევი. კაცი ხარ და გული ნუ მოგივა: მღვდელი ეგერაა, იმას უთხრან, მე არ შემაწუხონ, წე.
– აცივდა. აწი სულ ასე იქნება, – თქვა ერთმა. სახეზე მეცნობოდა საიდანღაც, აქაური უნდა ყოფილიყო, მაგრამ მომერიდა, სადაური და ვისი შვილი ხარ-თქო, მეკითხა. არც იყო იმისი დრო.
– წვიმა არაფერი, ნისლი იცის უბედური, რომ ჩამოწვება, გადაეფარება ყველაფერს და ორ მეტრაში კაცს ვერ დაინახავ, – აჰყვა მეორე.
– რას ამბობ, წე, – ვერ მოვითმინე უცებ, – მთლად ესეც არაა საქმე. კი, ცივია ზამთარი, მაგრამ კაცის ცნობას და გზის გაგნებას რა უნდა. ნისლიც ისეა, ხანდისხან.
– გამაგიჟებ მე შენ, – მომიბრუნდა ისა, წინანდელი, – ოქტომბერში მომყავდა ბავშვები, ქვაცანცალას ვანახებ, გაუხარდებათ-მეთქი. ცენტრში მითხრეს, ტყუილა ნუ ახვალ, ნისლი იქნება უკვე და გაზაფხულამდე კაციშვილი ვერ გაიგნებს გზასო.
– სასწაულს მეუბნები... ქვაცანცალა ეგერ ე, იმხელაზეა, ჩვენ კიდე საქონელი გვყავს, მოსავალი...
– ნისლში თუ გივლია, ბიძაჩემო?
– საქონელი მყავს-თქვა, წე. კვირა არ გავა, არ მექნეს მოსაძებნი, ხან აქ შერჩებიან, ხან იქით – რომელიღაც გორაკისკენ დააღერებენ თავს. იმ დღესაც იმდენი ვდიე, ცალკე ოფლი მასხამდა, ცალკე ნისლი. ცის ოფლია ეგეც. რომ დაიღლება, წურწურით მოსდის ღმერთს.
– თუ დაგჭირდა, საცალფეხოებიც გეცოდინება...
– აქ გავიზარდე, ბავშვობიდან ამას ვუყურებ, აბა ქალაქი სულ არ ვიცი მე! ღამე რომ გამაღვიძო, ყველა ხეს და ბალახს გეტყვი თავის ჩრდილიანად. ო, ამასწინებზე ბიჭები იყვნენ კიდე, სამხედრო ფორმაში, ნასვამებს ჰგავდნენ, – ფიზმომზადება გვჭირდება და დილაობით, შაბათ-კვირას ამოვალთო.
– ამოვიდნენ მერე?
– კაციშვილი არ მინახავს. ჩემი ცოლი ამბობდა, რაღაც მანქანამ კი ჩაიქროლა შხუილით, უკან აღარ მობრუნებულაო, მაგრამ მოეჩვენა ალბათ. ქალის ჭკუა ვინ თქვა, პატენი!..
სადილი იგვიანებდა, სტუმრებსაც დაეტყოთ დაღლილობა.
– რას უზიხარ ამდენ ხანს, შიმშილით გაწყდა ხალხი, – ღრიალით შევიჭერი კუხნაში, ხმამაღლა მომივიდა, დაფრთხა ქალი და გადმოუცვივდა, რაც ხის დასკაზე შემოედო – წვრილად დაჭრილი ხახვი, ყველის მოგრძო ნაჭრები, გამოშიგნული ქათამი.
„ფუ, შენი, მავნე ხარ და ზარალი ხარ, მჭლე ხარ და უმაქნისი-მეთქი“ – მივაყვირე და გამოვიჯახუნე კარი.
ფეხზე დამხვდნენ სტუმრები, ჩვენი წასვლის დროა, გვეჩქარებაო. თავი გავიგიჟე: არ მომკლათ, არ დამღუპოთ, თქვენი ჭირიმე, სულ ცოტაც და სადილი მზად იქნება, დაპურდით და მერე ნება თქვენია-თქო.
იმან, წინამძღოლმა მშვიდად გადმომხედა, აუღელვებლად. თვალები დასიებოდა, წინა ღამის უძილარი იყო ეტყობა.
– ამისთვისაც გმადლობთ! – ხმადაბლა მითხრა და მომეჩვენა, თითქოს ენაზე ადგა ეს სიტყვები და მოიცილა განგებ, თორემ რა სამადლობელი ვიყავი, სუფრა მე არ გამიშლია და ხარი არ დამიკლავს...
დიდხანს ვიდექი ჭიშკართან და ვუყურებდი, როგორ მიდიოდნენ წვიმაში აჩქარებული ნაბიჯით. ერთი ხანობა ვინატრე, ცოლ-შვილი რომ არ მყავდეს და მარტოხელა ვიყო, მეც ხომ ამათთან ვიქნებოდი-მეთქი. მესროდნენ და ჯანდაბას! – ვისთვის არ უსვრიათ! კაცი არ არსებობს მიწაზე, ვისთვისაც არ უსვრიათ – ზოგს ტყვიით კლავენ, ზოგს სიტყვით, ზოგსაც – ტალახით. მოვეკალით რითაც გინდა, სულ ფეხებზე მეკიდა ყველაფერი, ოღონდ ჩემს ჭიშკართან მილიციის მანქანები არ მენახა ცოტა ხანში.
არა, წინ ვუსწრებ ამბავს...
თვალს რომ მიეფარნენ, ემაშინ გამახსენდა, წე! სახლში შემოვვარდი, სპალნის კარი შევლეწე და ხის დიდი ყუთი იყო, იმას დავუწყე ჯაჯგური. მურტალი გასაღები ჰქონდა და სულ მიჭირდა ჭუჭრუტანაში მოხვედრება. გავაღე როგორც იქნა. ახალგაპრიალებული ტოზი იდგა მზეთუნახავივით, ხელუხლებელი. დავტაცე თოფს ხელი და ჭიშკრისკენ დავეპირე.
გავრბივარ გულამოვარდნილი, მაგათ უნდა დავეწიო, მეთაურთან უნდა მივიდე, თუ საჭიროა დავუჩოქებ, ბოდიშს მოვუხდი და შევეხვეწები, რომ ეს, მამაჩემის ნაქონი თოფი გამომართვას სადილის სანაცვლოდ, ჩემს შერცხვენას ქვეყანაზე ნუ მოსდებს ოღონდაც.
– ხელები მაღლა! – ყვირის ვიღაც.
– არ მესროლოთ! – ადგილზე ვარ გაქვავებული, უკნიდან ვიღაც მიახლოვდება, მაგრად მიჭერს ხელს, სახსრებში მამტვრევს მგონია. ძლივ-ძლივობით მოვიხედავ უკან –
მილიციის მანქანები ჩამწკრივებულან შუკაში, დომინოსავით.
***
– კი, ბატონო, ვითომ დამიჯერებია, ჯიხვებზე სანადიროდ რომ იყავი, – მეუბნება უფროსი ლეიტენანტი, ღიმილით მიყურებს, – მაგრამ ჩიტმა ამბავი მოიტანა განყოფილებაში, პატივსაცემი სტუმრები ჰყავდაო.
– ჩიტიც ხომ შეიძლება შეცდეს, პატენი.
– ჩვენი ჩიტები არ ცდებიან! – დამიბღვირა, ჭიშკარზე ჩამოკიდული თოფი ჩამოხსნა და მანქანაში შეაგდო. მერე თანმხლებ ბიჭს ისე გადაულაპარა, მეც რომ გამეგო: „შორს ვერ წავიდოდნენ, კვალიც ისე აშკარა და გამოკვეთილია... მგონი უკვე ვიცი, ვის უნდა მიადგნენ“.
იმ დღიდან ვფიქრობ, ასე უცებ რაფერ გაიგეს და ასე უხმაუროდ, ასე შეუმჩნევლად... ეშმაკის პოჩერკია ნამდვილად, ამას მარტო ჭკვიანი ადამიანი ვერ მოიფიქრებდა. ერთი პირობა ჩემს სულელ დედაკაცსაც გადავაბრალე: ქალებს უყვართ სტუმრებით თავმოწონება და ეგება მეზობლებში ილაყბა-თქვა. რას გაიგებ!
ვიღაც ამბობდა მერე, მუჟავასკენ წასულანო.
ერთი გზა გადის იქითკენ – მაგანა უნდა გადაცურო. ცივი, უბედურად ჩქარი მდინარეა. გამომიცდია მეც: სუნთქვა შეგეკვრება, ფეხები დაგისივდება, გული დაგიწყებს ფრიალს. წყალი კიდე გირტყამს, გიტლაშუნებს, ერთი თუ წაიხარე, შეიძლება პირაღმა დაგცეს მოგვერდით.
ორი დღე მოჩენილი მყავდა ის ბიჭი, ეზოში იჯდა, სიგარეტს ეწეოდა და შიგადაშიგ საჭმელზეც შემოვიდოდა. ღამით თუ ეძინა, არც ის ვიცი. ერთხელ ვერ მოვითმინე და ვუთხარი: რას წვალობ, შვილო, მე რომ რამის გამკეთებელი ვიყო, აქამდე შენი ბურდღაც არ იქნებოდა-მეთქი.
თავი გააქნია, უხასიათოდ იყო.
– მართლა ასეთი ცივია მაგანა? – მეკითხება უცებ.
– ქვასავით.
– შემეცოდა ის კაცი. წიგნებში და ფუფუნებაში გაზრდილი კი გაწვალდებოდა გვარიანად. ტრიბუნა, მიკროფონი და კაი ცხოვრებაა ქალაქელებისთვის, აბა მაგანა... უნდა გიჭირდეს ნამეტანი!
– რომ უჭირს და მისდევენ, იმიტო დადის ასე კარდაკარ, ღამის გასათევად...
– ფეხები ჰქონია დასიებული და ნასკები ვერ ჩააცვეს თურმე, ეჩალიჩნენ, ცხელ წყალშიც ჩაადგმევინეს, მაგრამ ვერაფერმა უშველა...
მესამე დღეს, როგორც იქნა, გაიწვიეს ეს ბიჭი სხვა ფრონტზე და ვიფიქრე, ახლა მაინც დავრჩები ჩემ თავთან, ამ ამბებს მოვინელებ-მეთქი. ვინ გაცალა!
შეშლილი ცოლ-ქმარი მყავს მეზობლად, შემომივარდნენ დილაუთენია, სარზე მაცვეს კინაღამ. გამცემი ხარ და გამყიდველი, სტუმარი მოგივიდა, მტერიც რომ იყოს, უნდა უპატრონო, შენ კიდევ კბილებალესილ ბრბოს ჩაუგდე სანთელივით კაციო.
ღმერთო, რა დავაშავე! ჩემთვის ვიყავი. მიწა იყო და, ჩემი მყოფნიდა, ცოლი იყო და, სხვისკენ არ გამიხედია, ერთი საათით ჩამოიარეს და მოსვენება აღარ არის...
გაშერებული ვარ, წე!
***
ნოემბრის ბოლოს, ცივ და წვიმიან საღამოს ჩავდივარ მაგანაზე – ჯერ ერთი წელიც არ გამიცდენია. თავიდან მიჭირდა ქვასავით ცივ წყალში ფეხის წაყოფა, მერე მივეჩვიე, ღონივრად მივტოპავ და მიტლაშუნებს ქარისგან აღრენილი ტალღა. შუაზე გავჩერდები, ვგრძნობ, როგორ მიბუჟდება ფეხი და გული მიფრიალებს. ერთს ღრმად ჩავისუნთქავ, მხარს ავითრევ და გავტოპავ ნაპირისკენ.
ნაპირზე გულაღმა დავეცემი, ანკესს მოწყვეტილი თევზივით. ასე ვაგდივარ, სანამ ბოლომდე არ დამივლის სიცივე და ძალა გამომეცლება.
გვიან, დიდი ხნის შემდეგ მწყემსები მიპოვნიან, კარავში წამათრევენ და მღვრიე კვამლი და თხის სუნი მომიყვანს გონზე...
...გუშინაც ასე იყო.
თვალი რომ გავახილე, წვერებიანი მწყემსი შემოვიდა კარავში, თავთან დამიჯდა და თოფი გამომიწოდა. ვიცანი – მამაჩემის ნაქონი ტოზი.
– უფროსი ლეიტენანტი მოუკლავთ წუხელ. თავისივე შვილმა მიაბრიდა ამ თოფით. შენთან გამომატანეს, დაწყევლილიაო.
ზვიად კვარაცხელიას მოთხრობათა კრებულიდან – „ყიფლიბანდი“