ვანგოგენი | Vangogen

რამდენიმე ნაკადი ჰკვებავს ქართულ მხატვრულ კულტურას. ერთი დასავლეთიდან მოდის. ეს არის მოზაიკა, საფრესკო მხატვრობა, საღმრთო წერილის ილუსტრაცია, მინანქრის ხელოვნება, ოქრომჭედლობა.  თითქმის ყველა ამ დარგებში ქართველი მხატვრები მხოლოდ პირველ ანბანს სწავლობენ ბიზანტიელ და სირიელ ოსტატებისგან, შემდეგ ხშირად თავიანთი დამოუკიდებელი გზით მიდიან თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ბიზანტიის რეალისტური მხატვრობის საუცხოო აყვავებას მეთოთხმეტე და მეთხუთმეტე საუკუნეში (კაჰრიე ჯამეს მოზაიკას, მისტრას ფრესკებს), რაიცა ნაწილობრივ სირიელი და იტალიური მხატვრობის ზეგავლენით უნდა მომხდარიყო, შეგვიძლიან ვსთქვათ, რომ ბიზანტიური ხელოვნება საერთოდ უფრო აბსტრაქტულია, უფრო უმოძრაო, უფრო დამოკიდებული ეკკლესიის ავტორიტეტისგან, ქართულში კი მეტი რეალიზმი, მეტი თავისუფლება. მუდმივ ცხოველმყოფელი ბერძნული კლასიკური ხელოვნების ტრადიცია არა ნაკლებ ძლიერია საქართველოში, ვიდრე ბიზანტიაში. ბეთანიის წინასწარმეტყველებისა, მოციქულებისა და საეკლესიო მამების ან ზარზმის ჯგუფობრივი ფიგურების კუნთების მოძრაობა და სამოსელის ნაოჭებ...

1907 წელს ევროპიდან დროებით დავბრუნდი საქართველოში და „ისრის“ რედაქციაში დავიწყე მუშაობა. 30 აგვისტოს საღამოს 8-9 საათზე ილიას მოკვლის ამბავი გავიგეთ. ბოროტმოქმედებმა იმდენად საზარელი იყო, რომ ჯერ არ დავიჯერეთ. მაგრამ ზედიზედ დაწვრილებითი ამბები მოდიოდა და შუაღამისას ყოველგვარი ეჭვი უკვე გაიფანტა. მეორე დღესვე ავედი საგურამოში. ეტლიდან რომ გადმოვდიოდი, დიმიტრი ჯაში შემეფეთა. „შენ აქ რა გინდა?“ - ვკითხე მას გაოცებულმა. - „ილიას მოურავი ვარ“ - მიპასუხა მან. ეს ამბავი ელდასავით მეცა. მაშინვე მივხვდი. ალღომ მიმახვედრა, რომ ჩემს წინ ილიას მკვლელობის მონაწილე იდგა. ჯაშისათვის მეტი აღარაფერი მითქვამს. მოვშორდი და ადმინისტრაციის წარმომადგენელი ვიკითხე. მაზრის უფროსი ფაღავა უკვე იქ ყოფილიყო. განზე გავიწვიე და ჯაშზე ვუთხარი, მან ყველაფერი უნდა იცოდეს, უეჭველია მონაწილეა ამ საშინელებისა და ახლავე დააპატიმრეთ-მეთქი. ფაღავამ ჯაშის ვინაობა გამომკითხა და მითხრა: ყველამ მაგას დაადგა თვალი და მე უკვე მივუჩინე მეთვალყურენი. ნაადრევი დაპატიმრება არ ივარგებს. სჯობია ჯერ თავისუფლად იაროს, ვინაიდან შ...

ბრძოლა ილ. ჭავჭავაძესა და ივ. მაჩაბელს შორის თითქოს მინელდაო და ამ უკანასკნელმა სათავადაზნაურო ბანკს, ამ ბრძოლის ერთ-ერთ მიზეზს, საბოლოოდ დაანება თავი. ივ. მაჩაბელი ტფილისს მოშორდა, გორის მაზრის მეურნეთა „სინდიკატს“ ჩაუდგა სათავეში და თავისებური სისწრაფით, საქმის ცოდნითა და სიყვარულით წაიყვანა ნაკისრები საქმე. სამწუხაროდ, ივანე მაჩაბელი 1897 წელს ავად ხდება პლევრიტით. ამავე წლის 15 ივნისს იმ დროის ცნობილი ხირურგი ვოინო ოპერაციას უკეთებს, ერთი ნეკნის ძვალს გაუჭრის და გულმკერდის ღრუში დაგროვილ ბალღამს გარეთ სადინელ გზას მისცემს ფილთას საშუალებით. ვალ. გუნიას „ცნობის ფურცელში“ ერთი თვის განმავლობაში თითქმის ყოველ დღე იბეჭდებოდა ავადმყოფის მდგომარეობის ამბავი. ივ. მაჩაბელი სიკვდილს გადაურჩა, მოკეთდა, მაგრამ საბოლოოდ მორჩენას ბევრი უკლდა. იავადმყოფა 1898 წელსაც, კარგა ხანს ლოგინი ლესა. კიდევ მოიკეთა და საბოლოოდ ღონის მოსაკრებად გადასწყვიტა ოჯახობით აბასთუმანში გაეტარებინა 1898 წლის ზაფხული. ქალაქიდან გასვლა პირველ ივლისისათვის იყო დანიშნული. ამ პერიოდში შექსპირის თარგმნას დასტრიალე...

1902 წელი. ზაფხულის პირი. „სეირნობა“ ახალ კლუბის ბაღში (მაშინ სათავად აზნაურო). მრავალი გასართობები. ყურადღებას იქცევს ერთი კიოსკი: მეფისტოს თავია ჩამოსხმული კიოსკად. გვერდით ჭაბუკი სდგას: დაბალი ტანის შავი თმა, ოდნავ ხუჭუჭი გიშერი, დიდრონი შავი თვალები, პროფილი ძველი ასირიელის, სილუეტი მიმზიდველი ფრიად. ჭაბუკი იაკობ ნიკოლაძეა და კიოსკი მისი ნამოქმედარი. ეს იყო ჩემი პირველი ნახვა ქართველი ქანდაკების. გავიდა ხუთი წელი. პარიზში ვარ. ვხვდები ქართველებს. გავიცანი „ჟაკო“, წამსვე დავუახლოვდი. არის მის ბუნებაში რაღაც ძალზე უშუალო, თითქმის „სიბავშვე“, მხოლოდ, ისეთი, რომელიც ჩვეულთა ხვედრია მხოლოდ. არავითარი სიავე, არავითარი ბოროტი, არავითარი გესლი - მის ბუნებაში არ მიგრძვნია; პირიქით: მუდამ გულ ახდილი, ლაღი მეტად, აღფრთოვანებული, ბედნიერი სიცილით. ხშირად დავიარებოდი მასთან. საკმაოდ დიდი ოთახი: გაყოფილია ფარდით: აქეთ - ატელიე, იქით - „საცხოვრებელი“ - თუმცა ცხოვრებით უფრო ატელიეში ცოცხლობს. არ დამავიწყდება ერთი სანახაობა: შევდივარ: „ჟაკო“ ფინიას ეალერსება. ამ ალერსში რაღაც უცნაური დავი...

★   ორშაბათს, ამ თთვის [მაისი] 25, ნაშუადღევის პირველ საათზედ, რუსთა პოეტის ალექსანდრე სერგეის ძის პუშკინის ძეგლის კურთხევა იყო. ა.ს-ძე პუშკინის ძეგლი ერევნის მეიდნის პატარა ბაღში დაუდგეს ნება-ყოფლობით შეგროვილის ფულით. ტფილისი მეხუთე ქალაქია, სადაც კი განსვენებულ პოეტს ძეგლს უდგამენ. პირველად დიდი ძეგლი დაუდგეს მოსკოვში, შემდეგ პეტერბურგში, კიშინიოვში, ოდესაში და ეხლა ტფილისში. ძეგლის კურთხევის დღეს პუშკინის ბაღს დილიდგანვე დიდ-ძალი ხალხი მიაწყდა. ახლო სახლების აივნები, ფანჯრები და სახლის ბანები სავსე იყო ხალხით. პუშკინის ბაღი შემკობილი იყო დროშებით. ძეგლს გვერდზედ, რომელიც სავანეში იყო გახვეული, გამართული იყო მშვენიერი სამფეროვანი კარავი. აქედგანა სჩანდა ის სახლი, რომელშიაც 1829 წელს სცხოვრობდა ა.ს-ძე პუშკინი ორის კვირის განმავლობაში. ეს სახლი სულ ხვეულის ყვავილებით და დროშებით იყო შემკული. იმ აივნის მოაჯირზედ, სადაც განსვენებულს პოეტს უყვარდა ყოფნა, ყვავილებით დაწერილი იყო „1829“. შუადღისას ხალხმა ძალიან იმატა. ბაღში მოიკრიფეს თავი: ტფილისის სამისავე კლასიკურ გიმნაზიი...

1922 წ. ქართულ მხატვრობაში იყო იმედებისა და მოლოდინის წელიწადი. მხატვრობის და სკულპტურის იმ უფროსი თაობის ოსტატებს, რომელნიც ტონს აძლევენ მხატვრულ საქართველოს, 1922 წელს თითქმის არ უმჟღავნებიათ თავისი თავი. მხოლოდ ორი სუსტი გამოფენა და იაკობ ნიკოლაძის იუბილე იყო მაჩვენებელი მაჯისცემის, მაგრამ მეორე მხრივ, მხატვრობის აკადემია და მ. თოიძის საოსტატო იძლევიან სამართლიან იმედებს ქართული მხატვრობის აყვავებისას. დიდი იმედების მატარებელია ნიკოლაძის სამოქანდაკო კლასსიც. საშინელი უსახსრობა, ტილოს და საღებართა უქონლობა ძალიან ავიწროებს მხატვრების მუშაობას. მისი შედეგი იყო, რომ მხოლოდ ერთი გამოფენა გაიმართა. იუბილეზე გამოფენილმა იაკობ ნიკოლაძის გიპსმა და მარმარილომ კიდევ ზედმეტად გვაჩვენა სიმდიდრე და ნაირობა შემოქმედის. ქართულმა საზოგადოებამ, ღირსეულად ადიდა ამ დღეს იუბილარი. მეფური „აკაკი წერეთელი“, ღვთიური „რუსთაველი“, მთელი რიგი პორტრეტების და ფიგურების, იძლეოდენ უდიდეს შთაბეჭდილებას თანამედროვე ქართული სკულპტ. ნაყოფიერ პიონერზე. ფიროსმანის სახელი ერთ წელიწადში გახდა ძვირფასი და ...

★ „ტფილისის ქუჩებში არა ერთხელ გენახვებათ სულით ავადმყოფი, სახელად იაშა, რომელიც განთიადიდგან შუაღამემდე ქუჩა-ქუჩა დატანტალებს ქოლგით, ჯოხით, ჟურნალ-გაზეთებით და წიგნებით ხელში. ეს იაშა ხშირად მიჰვარდნია ქალებს და კოცნა დაუწყია. პოლიციამ იაშა არა ერთხელ შეიპყრო, მაგრამ მაინც ვერ დააშლევინეს ეს საქციელი. ვანო ხოჯაბეგოვი - სულელი იაშკა (ბუკინისტი)  ვანო ხოჯაბეგოვი - სულელი იაშკა (ბუკინისტი)  პოლიციის ცდამ, რომ ქსენოსში გაეგზავნათ როგორმე ეს სულით ავადმყოფი, ამაოდ ჩაიარა, რადგანაც საავადმყოფოში ალაგი არ იყო. ეხლა-კი ქსენოსში სამის ავადმყოფის ალაგი განთავისუფლდა და კარგი იქნება, რომ ამ უბედურსაც აღმოუჩენდნენ თავ-შესაფარს.“ წყარო - „1001 ზღაპარი საქართველოზე“