ვანგოგენი | Vangogen

თავი I (1989-1991) მშვიდობით, ლენინგრადო, მშვიდობით, იმპერიავ! საბჭოთა კავშირის დანგრევის იდეა ბევრისთვის სრულიად წარმოუდგენელი იყო. “იმპერია” ძალიან მიმზიდველი იდეაა – საიმედო, მონოლითური, პროგნოზირებადი და დამამშვიდებელი. ჩვენ, ამერიკელები (ასევე ისინიც, “საბჭოელებიც”), ამ იდეას შვიდი ათწლეულის განმავლობაში ველოლიავებოდით. ჯერ კიდევ სკოლაში, რამდენჯერ გავქცეულვართ ბირთვული სიმბოლოებით მოხატული თავშესაფრებისკენ და რამდენჯერ წარმოგვიდგენია, რომ ზუსტად ამ დროს ჩვენი “მტრებიც” ასე იქცეოდნენ. თუ ასე იოლად დაეცა ჩვენი უპირველესი მტერი, რომლის შიშშიც არაერთი თაობა გაიზარდა, მაშინ რა უნდა გვეფიქრა ჩვენი ხელით ნაგოგმანები “უკვდავების” შესახებ? ვაითუ ჩვენი, ამერიკული “იმპერიაც” ერთ დღეს ასე მოულოდნელად დაცემულიყო? საზოგადოების დანარჩენი ნაწილისთვის თავისუფლება, რომელიც იმპერიის დასუსტებამ მოიტანა, სხვა არაფერია, თუ არა საშინელი ანარქიის ნიშანი. ლენინგრადის ბლოკადის დროს ცოცხლად დარჩენა ზოგისთვის მართლაც სასწაული იყო, მაგრამ გადარჩენილებს მაშინდელი ამბების მოყოლა არ უყვართ. დღესაც ...

ბაბელი, საყოველთაო თვალსაზრისით „უთარგმნელი“ ავტორია, თუმცა თავად „უთარგმნელობის“ თაობაზე ასეთივე საყოველთაო თვალსაზრისი არ არსებობს: ბევრს მიაჩნია, რომ ყველა ლიტერატურული ტექსტი თარგმნადია - თარგმნა ყველაფრისა შეიძლებაო, მატკიცებდა ერთ-ერთი ყველაზე „უთარგმნელი“ ავტორი ჯეიმს ჯოისი. ბაბელის მთარგმნელს სხვა უამრავ თვისებათა შორის ერთი აუცილებლად უნდა ჰქონდეს - სითავხედე. ყველა ყველა და ამის დეფიციტი, ალალად მოგახსენოთ, არასოდეს მქონია... და რაც მთავარია, ბაბელის თარგმნაში მე ბაბელივე მეხმარებოდა, კერძოდ, ავტორის დამოკიდებულება თარგმანის მიმართ, გამოხატული მის ერთ-ერთ შედევრში „გი დე მოპასანი“: „თარგმანში მოპასანის ცინცხალი, მოსხლეტილი და ვნებით დატენილი ფრაზის კვალიც კი გამქრალიყო. ბენდერსკაიას გულიგამაწვრილებელი სიზუსტით ეთარგმნა ყოველი ფრაზა, დუნედ და უსიცოცხლოდ - ისე, როგორც წინათ წერდნენ ებრაელები რუსულად...“ ამრიგად, არსებობოს სიზუსტე - და გაუმარჯოს ამ სიზუსტეს! მაგრამ არსებობს „გულისგამწვრილებელი სიზუსტეც“ - და ამნაირი სიზუსტე უპირველესი მტერი ყოფილა სწორედაც სიზუსტისა! ...

ჩემთვის სტალინთან მიპატიჟება სრულიად მოულოდნელი იყო, - მით უმეტეს მას შემდეგ, რაც ცენტრალური კომიტეტის 14 და 26 აგვისტოს დადგენილებაში თეატრის მოღვაწეთ მკაცრად მიგვითითეს ჩვენს მუშაობაში აღმოჩენილ ნაკლოვანებებზე და დაგვისახეს საბჭოთა სათეატრო ხელოვნების განვითარების მართებული გეზი, მისი პერსპექტივა. ვერას გზით ვერ წარმოვიდგენდი, სტალინი თავისთან მიპატიჟების ღირსად თუ ჩაგვთვლიდა. ...ჯერ მოლოდინი რა ძნელია და მერე, სტალინთან შეხვედრის მოლოდინი. საათებივით იწელებოდა წუთები ჩვენთვის, სადგურში მყოფთათვის. სულ მასზე ვლაპარაკობდით, ყოველი ჩვენგანი იხსენებდა მასთან წარსულ შეხვედრებს, ამა თუ იმ ღირსსახსოვარ ამბავს. *** - როგორაა ქვეყნის საქმე, ვასო? - უცებ მიმართა სტალინმა ვასო ეგნატაშვილს, როდესაც ამ მესამე ოთახს მიკრულ ვერანდაზე გაგვიყვანა, - ომი იქნება? - ომი არ იქნება, - მოკლედ უპასუხა ვასო ეგნატაშვილმა. - რატომაო? - იმიტომ რომ, თქვენ რამდენჯერმე ასე ბრძანეთ გამოსვლებში. - ეს რა გამოვიდა?! ომიტ იმიტომ კი არ იქნება, რომ მე ვთქვი, არამედ იმიტომ, რომ ძალიანაც რომ უნდოდეთ, მათ...

სამუშაოზე გაყვანამდე საათ-ნახევარი მაინც რჩებოდა საკუთარი, მოსაცლელი დრო, ხოლო ვინც ბანაკის ცხოვრებას იცნობს, ისიც კარგად იცის, რომ ამ დროის განმავლობაში ყოველთვის შეიძლება ცოტა რამის შოვნა: შეიძლება ვინმეს ძველი სარჩულიდან სახელთათმანე შალითა შეუკერო, რომელიმე მდიდარ პატიმარს მშრალი თექურები საწოლშივე მიაწოდო, რათა ფეხშიშველას აღარ მოუხდეს ტანტალი და ფეხსამოსის გროვიდან სათავისოს შერჩევა; ისიც შეიძლება, საწყობებს ჩამოუარო, ვისაც რა დასჭირდება - მოემსახურო, ოთახი გამოუგავო ან რამე მიურბენინო; ან კიდევ სასადილოში შეხვიდე, მაგიდებზე დარჩენილი ჯამები მოაგროვო და ჭურჭლის სარეცხ ოთახში შეიტანო. ორ-სამ ლუკმას არც იქ დაიშურებენ. ოღონდ სასადილოში ბევრი მეტოქე გამოგიჩნდება და გასაქანს არ მოგცემენ. უმთავრესი კი მაინც ისაა, რომ თუ ჯამში რამეს წააწყდი ჩარჩენილს, გული ვერ გაგიძლებს, ჯამების ლოკვას მიჰყოფ ხელს. აქ, ბიჭებო, ტაიგის კანონებია. მაგრამ ხალხი აქაც ახერხებს ცხოვრებას. ბანაკში ის იღუპება, ვინც ჯამების ლოკვას იწყებს, ვინც სანიტნაწილის იმედითაა და ვინც ნათლიასთან - ოპერრწმუნებულთან დაძვრ...

ალექანდრე სოლჟენიცინი „არქიპელაგი გულაგის“ ბოლოთქმაში აღნიშნავს: „ვარლამ შალამოვს შევთავაზე - ერთად დაგვეწერა მთელი ეს წიგნი, მაგრამ უარი მითხრა“. შალამოვი ასე ამბობდა: „მე იმდენად ვწერ ლაგერზე, რამდენადაც ეგზიუპერი - ცაზე, მელვილი - ზღვაზე“; „რომანი მოკვდა და ამქვეყნად ვერავითარი ძალა მკვდრეთით ვერ აღადგენს ამ ლიტერატურულ ფორმას. ადამიანებს, რომლებმაც გამოიარეს რევოლუციები, ომები და კონცლაგერები, არაფერი ესაქმებათ რომანთან. გამოგონილი ცხოვრების აღწერა, ხელოვნური კოლიზიები და კონფლიქტები აღიზიანებს მკითხველს“. ჯვარი თავის მარადიულ უკუნეთში მყოფს ხშირად ღალატობდა ხელი - რძის თხელი ნაკადი უხმოდ ასცდებოდა ხოლმე დურკს; თხები შეშფოთებით შეავლებდნენ თვალს საკუთარ რძეს, პირდაპირ მიწაზე რომ იღვრებოდა. თუმცა, ვინ იცის, ეგებ არც იწუხებდნენ თავს თვალთვალით. მღვდლის ცოლს ქალაქში 1928 წლამდე ყველა „მატუშკას“ ეძახდა, ხოლო 1929 წლიდან უკვე დავიწყებას მისცეს ეს სახელი, რადგან ქალაქის ეკლესიები თითქმის ყველა აფეთქებული იყო, ხოლო „ცივი“ ტაძარი, სადაც ოდესღაც ლოცულობდა ივანე მრისხანე, მ...

ბელადის პირადი ნივთის ხელყოფა კი უკვე ხელისუფლების უზურპაციად აღიქმება. უფრო მეტიც, ხელისუფლების მიტაცებისათვის მისი ყოფილი მფლობელის დამარცხება და თვით მისი ფიზიკური განადგურებაც კი არაა საკმარისი. დამხობის აქტი სიმბოლურ დონეზეც უნდა გათამაშდეს, რაც დამხობილის პირადი ნივთების შებღალვას, დესაკრალიზაციას საჭიროებს, რაც ხშირად დამარცხებულის სასმისიდან დალევით გამოიხატება. შევარდნაძის გადადგომას იმავე საღამოს, ანუ 23 ნოემბერს პარლამენტის შენობის წინ გამართულ საზეიმო მიტინგზე ზურაბ ჟვანიამ "ვარდების რევოლუცია" უწოდა. ასე გაიჟღერა პირველად ოფიციალურ კონტექსტში გამოთქმამ, რომლის ავტორიც არა რომელიმე პოლიტიკური ლიდერი, არამედ ტელეკომპანია "რუსთავი 2"-ის ჟურნალისტი ნათია ზამბახიძე იყო. მიხეილ სააკაშვილმა "ვარდების რევოლუციას" "საქართველოს სულიერი მისიის განხორციელება" უწოდა. ასეთი, თუნდაც რიტორიკული კვალიფიკაციით, რევოლუციის კონცეფციამ არა ახალი, არამედ სრულიად არქაული, ქრისტიანულ-მესიანისტური მიმართულება მიიღო და თანაც იდეოლოგიურად ამ რიტორიკული ...