დემნა შენგელაია - ტფილისი
მე ვცხოვრობ მტკვრის პირას ბნელ, ნოტიო სარდაფში. ცალი კედელი მტკვარს გადასცქერის და ჩემი ოთახიდან პატარა რიკულებიანი აივანი არის მტკვარზე გადაკიდებული. ასე რომ, როცა მე აივანზე გავდივარ, ვხედავ მტკვრის ბინძურ ნაპირებს და წყალში ჩადგმულ თევზის საჭერ ბადეებს. [...] ხშირად არის ღამეები, როცა თვითმკვლელები ამოფორთხდებიან მტკვრის ნაპირებიდან, დალორწილნი, ლაინისფერი მოადგებიან ოთახის სარკმელს და თვალ დაკაკლულნი გალურჯებულ ფრჩხილებით ჰფხოჭნიან მინებს.
***
იატაკის კვადრატებში ირწევა თვალები, ნამიანი თვალები და მე მაგონდება ლექსი, ბაყალი გეო რომ მღერის ხოლმე:
- ბეგუ, დუხტირ, ქი ბაბე ტუი გედაი,
(მითხარ, გოგონავ, მამაშენი რომ ეგრე ღარიბია)
დუ ჩემშე ნარგისი ქარი ქუჯაი?..
(ეს შენი ორი ნარგისის ძვირფასი თვალები სადაური საქმეა?..)
- ჩი ქარ დარი, ქი ბაბე მენე გედაი,
(რა შენი საქმეა, მამაჩემი რომ ეგრე ღარიბია,)
დუ ჩეშმე ნარგისი დადი ხუდაი.
(ეს ორი ნარგისის თვალი ალლაჰის ნაჩუქარია!..)
[...]
მისი თვალების დანახვაზე მე მაგონდება: ყაფია, ჰაფიზის კაზალები, ჯელალედდინ რუმი ჰყეფს მის თვალებში და სადღაც დნება შექერივით შირაზის ზარხოშიანი ბაიათი.
[...]
ახლა იხუთება, ალბათ, თავის ოთახში და დგას აივანზე სულის მოსათქმელად. მოაჯირზე დაყრდნობილი დასცქერის იგი ბაყალ გეოს ხილის დუქანს და ფიქრობს... არ ვიცი ვისზე, იქნებ, დაპატიმრებულ მამაზე!..
გეოს არ ასვენებს მისი სიყვარული, იცვამს შავ ჩოხას და ყარაჩოხულ ნაოჭიან მაღალ ჩექმას. აბაზიან გაცვეთილ სარკეში ხალს იგრეხს, მუცელზე ცხრაგირვანქიან ვერცხლის სამარხ ქამრის ზღმარტლივით ბალთას ისწორებს და გამოდის გარეთ.
დადის დუქნის წინ თავმომწონედ, ჰინით შუბლშეღებილ ყოჩს ეალერსება და მერე თვითონაც ყოჩივით გაჩერდება. ულვაშებზე ხელს ისვამს და ქურდულად შესცქერის აივანზე გადმომდგარს, რომ კიბის ქვეშ ფეხები წვივებამდე დაინახოს.
- აბა, ბიჭო, ყოჩაღად იყავი, აი!.. საცაა სამსახური გათავდება და მუშტარი მოაძალებს!.. - გადასძახებს ბიჭს რატომღაც ხმამაღლა, რომ ქალმა გაიგონოს.
- მითხარ, გოგონავ, მამაშენი რომ ეგრე ღარიბია,
ეს შენი ორი ძვირფასი ნარგისის თვალი სადაური საქმეა?..
***
ქუჩაში ახლა დადის საეჭვო ხალხი, იმიტომ, რომ ღამეა.
მე ვუცქერ ფანჯარას: ელექტროს მავთულზე ზის მთვარის სხივი და ბავშვივით იცინის.
ოთხი ჩემი ექვსკუთხედია და ფანჯარაში ჰამაკივით ჰკიდია მტკვარი.
დუდუნებს მტკვარი.
კოჭლი პოეტის ფიქრები ნისლივით ადგას მტკვარს და ამძიმებს ღამის სისოვლეს. სივრცეებში მესმის გაფრენილ მერანის ფლოქვების თქარუნი და თმაგაშლილ პოეტის ექსტატიური ყიჟინა.
***
შენ გძინავს შენ ძველებურ სურაიან ქართულ აივანზე ამ სიცხეში და მთვარე პერანგის აშიებიან უბეში გაყრის შაქარს ტკბილს და მილეულ თვალებში გაშხეფებს ახალგაზრდა დედის რძესავით ჩვილ სხივებს.
***
მე გამოვახვიე ჩემი გული ჰიგროსკოპიულ ბამბაში და მოგაბარე ავადმყოფი შესანახავად.
ასე დავრჩი მე გლახაკი და საცოდავი გულგაღადრული.
აღზევანს წავიდნენ მარილზე, მარილი მოიტანეს ბროლის და დამაყარეს გახსნილ ჭრილობაზე. მეტკინა ხორცი და შემოგხედე შენ...
[...]
მე მოგაბარე გული გამოხვეული ჰიგროსკოპიულ ბამბაში შესანახავად.
შენ არ გაუფრთხილდი მას და გზაში დაჰკარგე.
ქუჩაში ეპოვნათ კამოს სახელობის საბავშვო ბაღის ბავშვებს და მსუქან ღაბუა მტრედებივით ეთამაშებოდნენ.
რატომღაც არ მოეწონა ეს მონტესორის მეთოდის მიმდევარ ხნიერ მასწავლებელ ქალს, ჩამოართვა ბავშვებს გული და გადააგდო.
მე შემებრალა ჩემი გული, ზაჰესის მაღალ ბოძს მივეყუდე და ავტირდი.
მე მიყვარს ბავშვები ყვავილებივით. მათი ფუნჩულა ლოყები და მსუქანი ხელები. ისინი ისე სუფთა არიან და მათ თვალებში არის განუსაზღვრელი ნდობა, გულუბრყვილობა და უბრალო ჭკუა.
ვარდისფერ კაბის ქვეშ შესაქცევად მოსჩანს ნიფხავის არშია და ისინი ჰგვანან მსუქან ბატის ჭუჭულებს..
ერთი ბავშვი მოვიდა ჩემთან და ცრემლით სავსე თვალებით გული მომაწოდა.
ცალი თითი პირში მორცხვად ედო და ისე მიცქეროდა.
ვაკოცე ბავშვს და პირი შევიბრუნე.
შეველ თორნეში. ფეხშიშველი მეთორნე „ყარამანიანის“ მეცხრე კარს თითის დადებით კითხულობდა. მოვთხოვე წყალი და გული გადავყლაპე.
გავმწარდი.
***
აქამდის მაიმუნები ისხდნენ თხილის ნაჭუჭში და ჰღეჭდნენ შპალერს, ახლა ისინი ავზნიან ფოქსტროტით შემოესივნენ ქალაქს და ისმის ტამ-ტამის დაფი.
შავკანიანი კანკანი ბნედასავით დააწვა მთვარით ალოკილ პროსპექტებს და რესტორნებიდან ისმის ჭიქების მსხვრევა და კახპების კივილი.
***
მე მინდა გითხრა მეცხრამეტე საუკუნის ლიტერატურიდან ამოღებული ქათინაური, მაგრამ არ მაგონდება.
***
***
შენ გეშინია და ყოველ ორშაბათს დადიხარ დიდუბის ეკლესიაში.
ლოცულობ სასოებით და კენჭს კედელზე აკრავ.
შენ ხარ ახალგაზრდა და შენი პატარა მკერდი ჯერ კარგად არც დამწიფებულა.
შენ გაცვია დეზერტირების ბაზარში ნაყიდი ამერიკული ტანისამოსი, დეკოლტე სიგრძეზეა ჩაჭრილი და მკერდზე პერანგის მაღალი რიდე გაქვს აფარებული, იმიტომ რომ ხარ შავგვრემანი, მორცხვი და ამას გარდა მკერდი ატამივით გაქვს ბუსუსიანი და შენ გრცხვენია ამისი.
ალბათ, როცა ხანში შეხვალ, მკერდი ბალნით შეგემოსება, მაგ ნარგისის თვალებს შეაშრება მადლი და ნამი, და ახლა რომ ასე ნაზი და მიმზიდველი ხარ, მაშინ იქნები: ცოლი, დედა, დიასახლისი, მზარეული, კაპასი და ძროხა.
არ იკითხავ მერე ფრანგულ და ინგლისურ მსუბუქ რომანებს.
ყველაფერი დაგავიწყდება და მუდამ ქმრის თვალებში შემყურე იქნები.
არც როიალს გაეკარები და ასე, შენი დიდი გვარის დიდი მოდგმა გადაშენდება შენში.
შენ წმინდა ხარ და ჩამორჩენილი.
არაფერი ახალი არ მოგწონს, გეშინია.
***
მტკვრის გაღმა: ელექტროს ტრამვაის ცენტრალური სადგური, სიგიჟე და მიხეილის საავადმყოფო.
იქ უკან: ფუნიკულორი დგას უზარმაზარ ზურგგადაცვეთილ აქლემივით და ხუთბოლოიანი ვარსკვლავი ანათებს ტფილისს.
***
მე ვიცოდი კიდევ ორი უცნაური სიტყვა: დედა და თაფლი. სიტყვა თაფლს მე ვჭამდი, ტკბილი იყო, დედა სხვა იყო, უფრო ტკბილი და განუყრელი. მერე მე გავიგონე სიტყვა ღმერთი. ის ამეკვიატა აბეზარად, ვერაფერი მოვუხერხე და არც ვიცოდი რა მექნა. ის არ ეტეოდა ჩემს გონებაში. მე ხელს ვკიდებდი ყველა სიტყვებს და ეს არ მემორჩილებოდა, გული მომივიდა და გადავაგდე.
მერე ხელახლა შევხვდი ამ სიტყვას გაჭირვებისას.
ახლა ყველა სიტყვები ჩემი კეთილი ნაცნობ-მეგობრები არიან. ზოგი ჩემი საყვარელია, ზოგი უცხო დედოფალი, ზოგი სიტყვა ჩემთან ერთად წვება ლოგინში, ნებიერი ბავშვივით თავს მკლავზე დამადებს და მიეძინება.
მე მიყვარს სიტყვები ისე, როგორ კრიჟანგს ოქრო და ფული.
როცა მე სულხან-საბა ორბელიანის ლექსიკონი დავკარგე, - ისე ვიყავ, თითქოს დედა მომიკვდა.
ხშირად მემართება ასე: როცა ქუჩაში მივდივარ, უეცრად რომელიმე სიტყვა დამინახავს, ამედევნება, საყვარელ ქალივით მომყვება გვერდით და იმეორებს თავის თავს უამრავ სახეებში, უამრავ ფერებში, თავს მაწონებს, მეალერსება, რომ ხელი გამოვდო და სახლში ცოლად წავიყვანო.
ზოგი სიტყვა მაიმუნივით მანჭიაა, ზოგი ნიბლიასავით ყუჩი და ზოგი პროსტიტუტივით უსირცხვილო, კაპასი და მყვირალა.
ოო, მე ძლიერ მიყვარს სიტყვებთან ცხოვრება!
ახლა, როცა ყველამ მიმატოვა, მე მხოლოდ ისინი შემრჩნენ...
***
ვინ იცის, იქნებ გიჟი უკეთ უცქერის ფაქტებს!
***
ხანდახან მგონია, რომ ტფილისი არის ძველი ალექსანდრია და მე ვიღრჩვები კურტიზანების გინგლივით ცხელ სხეულებში. ქალის შიშველ სხეულებში ამართულია უზარმაზარი პაპირუსების სამკითხველო თავგამხმარი ბიბლიოფილებით, ხელში რომ უზარმაზარი ფოლიანტები უჭირავთ.
***
***
მამლებმა გათენების იყივლეს, მეეზოვეები ქუჩებს ჰგვიან და ისმის ცოცხების შრიალი.
მილიციონერი დადის ქუჩაში: თუ ცოლიანია, ფიქრობს ცოლშვილზე, თუ უცოლო - პროსტიტუტებზე, ან-და უსაქმურობისაგან და მოწყენილობისაგან მეეზოვეს ეჩხუბება, რომ წუხელ მან რომელიღაც სახლის ალაყაფი დროზე არ დაკეტა.
***
ფიქრები მტკვარს ტალღებად მიაქვს, მიათამაშებს და უერთებს დუდუნს. მე მეჩვენება, თითქოს მტკვარი ადგა, გაწვა მთვარის სხივებზე, სხივებმა ხელებივით ასწიეს იგი და უზარმაზარი გრილი გველივით მოაგდეს ჩემს სარკმელთან.
მტკვარი იცქირება ცისფერი თვალებით ჩემს სარკმელში და მიზეზიან ქალივით მეხვეწება რომ ოთხში შემოვუშვა. მას მოსწყინდა მარტო დუდუნი ამ შუაღამეში და უნდა წაიძინოს, თვალი წაატყუოს, წუთით შეჩერდეს და მანშინ, მე ვიცი, სოფელში გამიგონია, რომ გამოვა ალი და თამაშს დაიწყებს გაჩერებულ წყალში.
მას უნდა დაწვეს ჩემს ლოგინში და მოისვენოს. მას უნდა ღორღად ჩაყრილი ქვები ძვლებივით გაითბოს ჩემი სხეულის სითბოში, ის მევედრება, ლოკავს სარკმლის მინას მთვარის ჭავლით და მე ვერ ვუძლებ მის მუდარას. ნებას ვაძლევ და სარკმელი იღება ფართოდ, ოთახი ივსება წყლით და მოდენილ მთვარის სხივებით, და ასე ჩემი ოთახი დაემსგავსა ძველი ბოთლებითა და ვენური სკამებით მოვაჭრე თათრის დუქანში დადგმულ მტვერიან აკვარიუმს. [...] ასე ვწევარ მე მტკვარში და მტკვარი სულივით ჩამიდგა პირში.
ჟურნალი „მნათობი“, 1927 წ.